Κυριακή 11 Φεβρουαρίου 2018

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ



Η εφηβική λογοτεχνία στην Ελλάδα έχει ένα μάλλον περιορισμένο και- ίσως-εξειδικευμένο αναγνωστικό κοινό, το οποίο μετράει απώλειες ήδη από την επώδυνη φιλαναγνωστική στροφή από την πρωτοβάθμια στην δευτεροβάθμια εκπαιδευτική βαθμίδα και οπωσδήποτε η αυτολογοκρισία εκ μέρους του συγγραφέα ή του εκπαιδευτικού που αναγκάζεται να λειάνει λέξεις και έννοιες σε περίπτωση που έχει την τύχη να διδάξει ένα τέτοιο σύγχρονο λογοτεχνικό κείμενο, δεν βοηθούν την κατάσταση.
Χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι πως πρόκειται για μια μεταβατική, όσο και παροδική, ηλικιακή φάση της ζωής του ανθρώπου πολυεπίπεδη αλλά και μονοσήμαντη ταυτόχρονα. Οι συγγραφείς που επικεντρώνονται στο εφηβικό βιβλίο καλούνται να αντιμετωπίσουν αυτό ακριβώς. Ναι μεν, πρόκειται για μια περίοδο αναπροσαρμογής και αναθεώρησης των πραγμάτων ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως ήρθε το τέλος του κόσμου.
Η αυξημένη τάση για βωμολοχία (για την οποία τόσος λόγος έχει γίνει), η βία, η επαναστατικότητα, η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός που νιώθει ο έφηβος, αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της καθημερινότητάς του. οφείλουμε να μην αγνοούμε την πραγματικότητα αυτή ούτε να ωραιοποιούμε τα κακώς κείμενα.
Όμως τι ωφελεί η ύπαρξη ενός κειμένου που περιγραφικά και λεξιλογικά ανταποκρίνεται σε αυτά που ζει και βλέπει ο μέσος έφηβος αλλά δεν έχει κάτι παραπάνω να πει; Λέγοντας κάτι παραπάνω δεν εννοούμε ένα ηθικό δίδαγμα ή ένα γυαλιστερό και ατσαλάκωτο ηθικό πρότυπο. Αναλύονται οι καταστάσεις σε έκταση και βάθος ή απομένουμε με μια απλή άρτια καταγραφή της πραγματικότητας;
Αρκετά συχνά ως αναγνώστρια έρχομαι αντιμέτωπη με το δίλημμα αν κυριαρχεί στα βιβλία που απευθύνονται σε εφήβους και νέους υπάρχει όχι λογοκρισία στους διαλόγους και τις περιγραφές αλλά στη μονόπλευρη αναπαράσταση των γεγονότων και των προσώπων, η οποία δίνει το ίδιο στίγμα εδώ και χρόνια κατευθυνόμενη ίσως και από την βραδυκίνητη και όχι ιδιαίτερα δεκτική σε αλλαγές για θέματα που αφορούν τις ιδέες και τις αντιλήψεις, ελληνική κοινωνία. Με λίγα λόγια, σημασία θα είχε περισσότερο όχι αν τα θέματα παρουσιάζονται στρογγυλεμένα ή πιο τραχιά αλλά πόσο παρακολουθούμε τις εξελίξεις σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς και γενιές εφήβων που μέχρι να φτάσουν στο κατώφλι της ενηλικίωσης και να ακολουθήσουν το δικό τους δρόμο, η επόμενη γενιά που μπαίνει στην εφηβεία είναι εντελώς διαφορετική.
Για παράδειγμα, την τελευταία δεκαετία, οι γενιές των εφήβων έχουν να παλέψουν με μια υπό διαμόρφωση και γεμάτη προκλήσεις καθημερινότητα που έχει οδηγήσει σε μια άρδην ανατροπή ρόλων και δεδομένων, τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν γράφει κανείς βιβλία με θέματα παρμένα από την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. Επιτυχία θα είναι όχι αν αναπαραστήσουμε πειστικά μέχρι την τελευταία διακοσμητική λεπτομέρεια τη ζωή των σημερινών προβληματισμένων εφήβων αλλά αν τους βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσουν τα ρεαλιστικά μεγέθη των συνθηκών και τη σημασία που έχουν οι δικές τους επιλογές.
Μια λογοτεχνία που απευθύνεται στους νέους οφείλει πρώτιστα να ανανεώνεται, να διευρύνεται και να μιλά για την ουσία χωρίς περισπασμούς.